Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar - Sevinç ERGİYDİREN

“John Berger’in, o adından çok söz ettiren

‘Görme Biçimleri’nden esinlenerek söylersem,

tıpkı bir resmi ‘okumak’ gibi, bir yazınsal metni

okuma’nın da biçimleri var. (...)

Okuma biçimlerinin, belirli bir felsefî arkaplân üzerinden gerçekleştirildikleri biliniyor; bütün ‘intentio’ların (niyetlerin), ister yazar, ister metin ve ister okur niyeti olsun, bu arkaplânı oluşturan felsefî düşüncelerle temellendirildiğini göz ardı etmenin, ‘okuma biçimleri’ni ‘okuma’nın eksik kalmasına neden olduğunu da...

Sevinç Ergiydiren işte tastamam bunu yapıyor. Genellikle ‘okur merkezli’ bir okuma olarak kabul edilen, ama gerçekte, okurla metin arasında ‘öznelerarası’ bir diyaloğa dayanan hermenötik okumayı, Fenomenolojik arkaplân üzerinden temellendiriyor. Husserf, Heidegger, Merlau-Pont, Ergiydiren’in referansları... Bu filozofların, Gadamer, Iser ve Jauss üzerindeki etkilerini irdeleyen; ama özellikle Gadamer’i, yazar merkezli bir okumayı savunan Hirsh ile karşılaştırmayı, yine bu felsefî arkaplân üzerinden yapıyor. İlginç ve önemli olan Husserl çıkışlı bir yazınsal okuma modelinin hem Gadamer gibi okur merkezli sayılabilecek, hem de Hirsh gibi yazar merkezli okumalara imkân tanımış olmasıdır: Felsefe sistemlerinden çıkarsanan kuramsal yaklaşımlar bağlamında bir reductio ad absurdum’dan söz edilebileceğini de böylece dolaylı yoldan göstermiş oluyor Ergiydiren...

Ergiydiren’in bu çalışması, yazınsal okumalarımızın felsefî bir arkaplân (Fenomenoloji) üzerinden yapılabilmesini mümkün kılan değerli bir katkı. Yazınsal yapıtın, felsefeyle olan ilişkilerinin irdelenmesi, öyle kolay bir iş değildir. Ergiydiren bunun başarıyla üstesinden geliyor.